Zelf doen

Zelf doen

“Ik ben al 55 jaar oud, ik moet het toch zelf kunnen?” Met tranen in de ogen wordt een steentje weggetrapt en vol schaamte naar de grond gekeken. Er is even geen oogcontact en er valt een stilte. Dat is meteen zo fijn aan buiten, het is ok om even stil te zijn en te doorvoelen wat die vraag nu precies inhoudt. En wat het doet met iemand voorbij het cognitieve. En dat is nu eenmaal wel de sterkste/meest dominante coping van deze cliënt.

Zijn lichaamstaal spreekt boekdelen. Schouders hangen naar beneden en zijn iets naar voren gebogen, zijn hoofd is van me afgewend en gebogen. We lopen verder en als hij dan eindelijk oogcontact maakt, dan vat ik dat op als een teken dat hij nu ruimte heeft voor een vraag van mijn kant. “Wat is zelf doen voor jou, hoe ziet dat eruit?”

“Nou, dan hoef ik geen bevestiging of erkenning van een ander te krijgen, dan laat ik opmerkingen die me zo aangrijpen gewoon van me afglijden. Dan hoef ik geen emoties met de ander te delen en daar begrip voor te vragen. Dan kan ik het zelf helemaal aan.”

Om je heen kijken

Ik kijk om me heen en vraag mijn cliënt om met me mee te kijken. Hoe doen de bomen dat eigenlijk, de regen van zich af laten glijden en zelf verder groeien zonder dat iemand aan ze trekt? Staan ze helemaal los van alles en iedereen terwijl ze dat doen? Hij kijkt me raar aan. Natuurlijk niet, bomen zijn afhankelijk van de voeding vanuit de bodem, de zon en regen. Maar ook van de mens, om beschermd te worden en niet gekapt of beschadigd.

Maar zijn ze wel zelfstandig dan, mogen we zeggen dat ze het zelf kunnen? Het antwoord is ja, ze doen het helemaal zelf en zijn daarbij afhankelijk van hun standplaats, de weersomstandigheden en andere helpende of minder helpende factoren.

Rondje symboliek

We hebben het regelmatig gehad over zijn rationele en nuchtere manier van denken en hoe dat hem hindert om te voelen en hulp te vragen als iets emotioneel pijn doet. Ik vraag hem of we even een rondje symboliek kunnen doen. Zijn zelf doen tegenover het zelf doen van de bomen. De hulpbronnen die bomen aanboren en met hun leven afhankelijk van zijn tegenover zijn wens om niemand te betrekken bij zijn emotionele binnenwereld. Ik vraag hem of dat wel haalbaar is en of hij denkt dat mensen dingen die raken echt van zich af laten glijden of dat het meer een houding is.

Het antwoord is nee, het is niet haalbaar om samen te willen zijn en tegelijkertijd niemand toe te laten. En de populaire opmerking over vervelende dingen van je af laten glijden, geeft alleen maar druk om te presteren. De bomen maken volop gebruik van hulpbronnen om onder andere regen van zich af te laten glijden, maar ook om met hitte om te gaan of andere bedreigingen. Wat zijn de hulpbronnen die hij aan kan spreken als iemand een hele vervelende opmerking maakt bijvoorbeeld?

Ruimte innemen

Hij gaat er echt voor staan, met op de achtergrond een enorme eik die hij uitkiest als rolmodel. Hij spreekt de wens uit om ruimte in te nemen, zoals de boom achter hem. Om uit spreken wat de opmerking van die ene collega met hem gedaan heeft, dan is zijn hulpbron zichzelf toestemming geven. Geheel autonoom en toch in interactie met de ander.

De schaamte is verdwenen uit zijn ogen. Het gevoel van afhankelijkheid dat hulp vragen bij hem opriep is weg. Hij heeft ervaren dat hij zelf veel hulpbronnen in huis heeft om in interactie met de ander ruimte in te nemen en dat betekent dus ook met zijn gevoelens en behoeften. De boom regelt zelf zijn groei en wordt daarbij beïnvloed door zijn achtergrond en de huidige omstandigheden. Dat geldt voor elk levend wezen, dus ook voor mij, is de conclusie waarmee we afsluiten terwijl we bij de uitgang van het natuurgebied aan komen.

Door Irina Poleacov geschreven voor De Buitenpsychologen